Resultado Concurso Fotografía

Cumplido el año 2019 y una vez respetado el tiempo necesario para la recepción de aquellos trabajos enviados por correo con fecha de certificado dentro de dicho año, el día 8 de Enero de 2020 se reunieron en el aula de la Casa del Mar de Corrubedo con la presencia del presidente de la Asociación Cultural Corrubedo 11 Siglos D. Antonio Freire Brión tres representantes de la asociación: D. Fernando Vilariño Rodríguez, Dª Flor Vidal Rama (que ejerció de secretaria) D. Francisco Sánchez Fraga, y los vecinos de Corrubedo D. Manuel Prego Vidal y Abdón Dorca Santos, tal como marcan las bases del concurso para proceder a la apertura de los sobres y selección de las 10 obras finalistas.

Una vez abiertos los sobres y expuestas las obras sobre las mesas del local, se dio a cada uno de los jurados la oportunidad de puntuar tres obras cada uno otorgando de 1 a tres puntos para cada una. Los resultados, expuestos en la pizarra ofrecieron el siguiente resultado:

  • 1 foto del sobre nº 12 (sin título) identificada posteriormente como perteneciente a Dª Mónica Navas
  • 2 fotos del sobre nº 13 correspondiente al pseudónimo AGAMAR
  • 2 fotos del sobre nº 27 (Onte y Hoxe) correspondientes al pseudónimo U-LO identificado como Mª Elena Romero Maneiro.
  • 1 foto del sobre nº 25 (Pesca Artesanal) correspondiente a Iñigo Casín Fernández
  • 1 foto del sobre nº 23 correspondiente al pseudónimo FOLIROD
  • 2 fotos del sobre nº 26 (O noso mar, y Reflexos) correspondientes al pseudónimo VOLVORETA
  • 1 foto del sobre nº 6 correspondiente al pseudónimo A NOSA LINGUA TAMEN TEN SÉCULOS

De entre las 10 obras finalistas, se procedió a sucesivas votaciones eliminatorias que dieron como resultado que sería otorgado el primer premio dotado con 200 euros a la foto nº 1 del sobre nº 12 cuyo autor/a fue identificado como Dª Mónica Navas.


Primer Premio

El segundo premio, dotado con 100 euros correspondió a la foto nº 2 del sobre nº 13 titulada “VOO” cuyo autor responde al pseudónimo AGAMAR.

Segundo Premio

El tercer premio, dotado con 100 euros se concedió a la foto nº 2 del sobre nº 27 titulada “HOXE” perteneciente a Dª María Elena Romero Maneiro.

Tercer Premio

Los concursantes que figuran identificados por sus nombres lo son en base a la información facilitada mediante sobre cerrado que acompañaba a las obras presentadas.

Los resultados son comunicados a los ganadores a través de la página web, y se estudiará la fecha, lugar y formato de la entrega de premios una vez establezcan contacto con nosotros.

Esta Asociación quiere agradecer a todos los autores su participación en el concurso y felicitarles por el alto nivel de las obras presentadas. Con la entrega de premios a los autores se cerrará el ciclo de celebraciones conmemorativas de los 11 siglos de historia de Corrubedo. En su día, la dirección de la asociación se reunirá para rendir cuentas a los socios y proceder a la disolución de la misma.

Todos los actos conmemorativos se recogen en un anuario con información gráfica de los mismos y su repercusión en prensa.

Una copia del anuario, una vez completado incluyendo el acta de disolución de la Asociación Cultural Corrubedo 11 Siglos será colgado en la página web.

Por la Asociación Cultural Corrubedo 11 Siglos:

Francisco Sánchez, Vicesecretario del Área de Historia

Demostración Palilleiros

El próximo 18 de agosto se celebra una demostración de este arte a cargo de la agrupación Revolteir@s en unas carpas situadas en la zona portuaria.

A lo largo del día, en el local de la Casa del Mar, en la primera planta, harán una exposición de sus trabajos.

Fiesta conmemorativa de los 11 siglos de historia de Corrubedo

El próximo domingo 25 de agosto se celebra la fiesta conmemorativa de los 11 siglos de historia de Corrubedo.

Habrá una comida de confraternidad con paella gigante en la carpa situada en la explanada portuaria de Corrubedo. La venta para asistir a la misma se producirá hasta el día 24 y el coste es de 15€.

Se producirá la actuación del grupo de gaitas y danza Tahume, la emisión del vídeo realizado de forma altruista por Maxi Franco y Motserrat Gutiérrez y con guión de Francisco Sánchez.

Al finalizar los actos tendremos música para bailar y se entregarán obsequios a todos los colaboradores de la asociación.

Fiesta conmemorativa Corrubedo 11 siglos

Festividad del Carmen

El martes 16 de julio se celebró una misa solemne a las 18:00h cantada por el coro parroquial de Corrubedo.

A continuación salió la procesión acompañada del grupo de gaitas Xiada.

También hubo una ofrenda floral en homenaje a los marineros. Al terminar, lo celebramos en la Casa del Mar con un vino español y baile con el dúo Charada.

El coro
Embarcados
El público
La fiesta final

Traslado de la corona
La ofrenda en el mar
Las autoridades en el vino español

Francisco Sánchez Fraga: «Lo que aprendí de Corrubedo»

Palabras introductorias

Bajo dos logotipos de la Asociación Corrubedo XI Siglos dominando la pantalla como emblemas cosidos a la vela de un barco, soltó amarras la última de las cuatro conferencias integrantes del [y ya le podemos poner calificativos] exitoso, fecundo y hasta diríamos que necesario ciclo «Corrubedo ao Descuberto» que ha tenido a bien promover esta entidad.

Hoy somos un poco más sabios que hace un mes. Comprendemos mejor nuestro pasado, pues se han abierto las vetas de nuestra historia escondida. Y para culminar tan feliz singladura, Francisco Sánchez Fraga se ha despojado de su faceta de presentador y, tras los elogios introductorios de Suso Freire, ha blandido el micrófono para instruirnos: dicho de otro modo, nos ha agarrado del brazo y con esa mano experta con que desempeñó su labor en el Grupo Especial de Actividades Subacuáticas de la Guardia Civil, ha ido tirando de nosotros hasta rescatarnos de las sombras y entregarnos a la luz del conocimiento.

Después de todo… ¿quién mejor que el descubridor del manuscrito que, usando su misma expresión, «ha dado origen a toda esta movida»?

El cartel

Gentil, Francisco empezó su intervención rememorando las charlas pronunciadas por los tres ponentes que le precedieron: Antonio PiñeiroMiguel Vidal y José Antonio Otero. Después de semejantes catedrales de información, ¿se había quedado él sin tema del que hablar? ¿tendría que suspender su ponencia?

«Lo tenéis difícil», se autorrespondió,… Y es que la última vez que había consultado su ordenador contaba con 1.023 carpetas y más de 13.700 ficheros relacionados con Corrubedo.

Nada menos.

Así que, como mandan los cánones, comenzó su exposición desde el pasado más remoto, metiendo mano a la arqueología.

A luz del amanecer en el solsticio de invierno

Y para ello recurrió a los petroglifos tallados en el Outeiro de Santiaguiño de los que ya había hablado Miguel Ángel Vidal dos viernes antes, cuando confesó la incertidumbre de los expertos en torno a su significado. «Miguel es un científico y no puede especular —declaró—, pero yo sí me lo puedo permitir…».

Fernando Alonso Romero, toda una eminencia en simbología pétrea (durante una visita a nuestro cabo detectó en la roca un segundo grabado serpentiforme que, dispuesto en el eje Sur-Norte, había escapado a los ojos profanos durante generaciones), vincula estas marcas con los solsticios de invierno y Francisco, ni corto ni perezoso, quiso comprobar esta teoría. Paciente, esperó a una de estas significativas fechas en que el astro rey se halla en el punto más alejado del ecuador de nuestro planeta y, llegado el día D, aguardó al amanecer. El resultado se aprecia en la foto: el símbolo en forma de S (no el que descubrió Alonso Romero, sino el que ya conocíamos) apuntaba al punto preciso por donde estaba saliendo el sol…«Ahí lo dejo». Dijo.

Inscripción en Os Agüeiros

Y de piedra en piedra, nos desplazamos hasta la que decora el logotipo de la asociación organizadora, hombro con hombro con nuestro faro.

Oculta entre la maleza en Os Agüeiros e ignorada hasta hace muy poco, se trata de uno de los mojones que delimitaba el histórico coto de Corrubedo. Francisco fue quien dio con ella. Y no solo. También localizó el documento de apeo de este territorio (algo así como la plasmación escrita de los lindes de una parcela) con motivo de la venta por Felipe II de la jurisdicción de Noya al prestamista genovés Baltasar Lomellini en 1585:

«… y prosiguiendo la dicha mojonera señalaron por marco una peña grande que está donde llaman el riego de Agüeiros y el dicho Juan de Santa María hizo y picó en ella una cruz pequeña con una azada, y prosiguiendo la dicha mojonera hacia la mar o cerca de ella, los dichos apeadores señalaron otra peña más abajo y en ella el dicho Juan de Dios hizo otra cruz pequeña con la dicha azada y quedó así mismo por marco y señal de los dichos términos…»

Y a continuación, una curiosidad que viene a resolver un interrogante enraizado casi en nuestra propia piel… En principio, los apeadores se negaron a seguir marcando más allá por ser todo arena y agua. Un juez les conminó a ponerse de acuerdo y convinieron en que la última marca lo fuese el cerro más alto del monte de arena, esto es, el pináculo de las dunas…

La casa del mar se ha llenado otra vez

Pero, como todos sabemos, la duna se mueve al compás del viento… su cima no es un punto fijo. Así que en 1621 y con ocasión del aforamiento del coto por parte de los monjes de Antealtares al señor feudal Pedro Bolaño, esta marca cambió. Hallamos la nueva referencia al final de este párrafo:

«El dicho rego va demarcando por detrás de la aldea según queda puesto un marco en la cabeza del rego y de allí viene derecho a la piedra redonda que está por detrás de las pedras dos agueiros y de allí viene a dar a la pedra parda que está abajo del camino que viene del puerto de Corrubedo para la iglesia de Olveira y desde allí va derecho al rio de mar que es el rio que viene de Carregal y entra en la mar»

Y ahora, tracemos una línea imaginaria…

¿De quién son las dunas?

«Diré que mitad y mitad», señaló, salomónico, nuestro orador.

El documento más esperado

Mientras las manecillas del reloj-timón señalaban las nueve y diez (con cinco minutos de retraso sobre la hora exacta, según nuestros cálculos), Sánchez Fraga mostró a la luz pública por primera vez el famoso escrito que «ha dado origen a toda esta movida que estamos teniendo»… La razón de que Corrubedo esté festejando los once siglos de bautizar este rincón de Europa con su robusto nombre.

Ojo. El manuscrito no es del 919. Se trata de un regesto, una especie de catálogo donde se resumían documentos más antiguos a efectos de facilitar el acceso a su contenido [la fuente original debe de estar tan perdida como el segundo libro de la Poética de Aristóteles y el film Saved from the Titanic, de 1912, protagonizado por una de las supervivientes del épico naufragio, acaecido ese año]. El preciado papel que proyectó Sánchez Fraga en la pantalla se conserva en el monasterio de San Martín Pinario. Y dice así:

«Traslado autorizado de Privilegio y Donación que hizo al monasterio de S. Payo de Ante Altares el Rey Ordoño de los Cotos de Sanmartino de Olleros y del Puerto de Corrubedo según les demarca el Privilegio. Su fecha era de 919, mazo 57 de pergaminos fol. 14.

Y luego al pie de este Privilegio está una provisión de un Corregidor mayor de este Reyno en que manda por virtud de este Privilegio a los vasallos y moradores del Puerto de Corrubedo que acudan al monasterio de S. Payo con toda la Renta y servicios que le son obligados a pagar y le obedezcan como señores de su pueblo. Era de 1413»

En suma. Corrubedo fue donado en 919 por Ordoño II a los monjes de Antealtares, custodios del sepulcro del Apóstol Santiago, ante el interés que tenía el rey de Asturias en mantener cristianizada esta zona para frenar el asedio musulmán.

Respecto al apunte de 1413, responde a un momento en que los señores feudales estaban atacando conventos y robando documentos de privilegios reales, lo que hizo que los monjes elevasen a público acuerdos privados por el miedo a no poder justificar sus posesiones. En aquel momento, Corrubedo estaba usurpado por un señor feudal, Ruy Soga de Lobera, dominador de Noya y otros territorios costeros… Haciendo honor a su apellido, murió ahorcado por desobedecer al rey.

El regesto contiene una anotación singular que indicaba que aquí hubo un pueblo original que fue arrasado por la arena y solo quedaron los formales (rebuscando en diccionarios antiguos, Fraga encontró lo que el vocablo quiere decir: cimientos), por lo que la villa fue trasladada al castro de arriba… Todo un hallazgo la existencia de restos castreños bajo nuestras casas, aunque el arqueólogo Miguel Ángel Vidal, cauto, advierte de que no hay evidencias físicas.

El redentor

«Corrubedo no fue de la gente de Corrubedo hasta 1896». Y fue el hombre de arriba, Eduardo Gasset y Chinchilla, quien inició la redención de foros tras comprar Torre Xunqueiras a una familia andaluza. Antes de eso, tierras y posesiones se arrendaban, normalmente por varias generaciones (y recordaba la nieta de Gasset Chinchilla que su abuelo alucinaba porque hubo quien le pagó el foro con calderilla metida en un saco, síntoma de ese carácter rebelde del que habló José Antonio Otero en la charla anterior).

A continuación Francisco exhibió un documento de 1529 con las posesiones de don Diego de las Mariñas en los cotos de Corrubedo y Teira:

«Lo de Teira y Corrubedo es todo un solo coto y aunque el puerto de Corrubedo y su población está apartada medio cuarto de legua del lugar de Teira es toda una jurisdicción y lo gobierna un mayordomo, y hay en ese coto siete caseros, que los unos de ellos viven en Corrubedo y otros en Teira, y tienen partidas sus heredades y montes que son los caseros y lugares siguientes: el lugar de Martín Maneiro que paga a dicho don Diego cada año de pensión siete cargas y media de pan terciado [una carga equivale a 280 litros de trigo]; el lugar de Domingo Lijó, cuatro cargas; el de López Romeu, siete cargas y media; el de Martín Sieiro, tres cargas y media; el de Bieiro Vidal, cuatro cargas y media; el lugar de Juan de Romay, dos cargas; y otro lugar que tienen partidos dos caseros: Alfonso Martís y Fernán Castellán que pagan entre ambos ocho cargas de pan. Además de lo dicho hay en el puerto de Corrubedo doce pescadores que pagan al señor por diezmo personal cada uno tres reales. Tendrá el coto de Corrubedo y coto de Teira en todo hasta 35 vasallos.»

Es el primer censo que hubo nunca en Corrubedo.

Cumpliendo expectativas

Cambio de tercio.

«Corrubedo no es un buen sitio a veces… ». Francisco ha registrado 250 incidentes marítimos graves entre Sálvora y Basoñas, con 1.494 muertos. Ejemplos destacados: el Captain(482 muertos y 18 supervivientes), el Dom Pedro (89 muertos y 31 supervivientes), el Santa Isabel (213 muertos y 53 supervivientes), el Friesland (144 desaparecidos) y el Salier(279 desaparecidos).

Recogía Alonso Montero en sus Cantigas Sociales:

Mar de homes, mar de morte,
brava mar de Corrubedo,
loba que solo te afartas
coas vidas dos mariñeiros

Por desgracia, en muchas ocasiones el zarpazo del mar lo han recibido directamente vecinos de Corrubedo…

La primera víctima de que se tiene constancia fue Cayetano de Sayar, cuyos funerales tuvieron lugar el 20 de diciembre de 1742. Pero no lo mató el piélago. Murió prisionero en Inglaterra después de ser capturado dos años antes en el navío de siete cañones La Princesa tras una dura batalla en la guerra de la Oreja de Jenkins frente a Finisterre.

Sí sufrieron la estranguladora garra del océano los siguientes: Andrés Armental, patrón del Anselmo, y un rapaz en 1903; Vicente Lino Martínez y Pascual Gude Brión, que naufragaron en el San Antonio y Ánimas entre punta Nariga y Sisargas; Francisco Ageitos y su hijo VicenteJosé Brión LojoFrancisco Martínez LojoJosé Brión Rodríguez y Juan Prego Martínez, todos muertos en el hundimiento del María Rosa en el Carreiro de Sagres… la dorna Rosita, la pareja PepeRobertina, el Itxas-Gain, el Albatros, el Piedi, el Océano Atlántico, la dorna Garula… demasiados nombres, demasiados apellidos que nos son familiares…

Apellidos corrubedanos entre las víctimas del Albatros

Quiso aprender… y Francisco entregó un cuestionario a siete veteranos marinos: Antonio Prego SantosJosé Calo RodríguezLuis Hermo BretalVicente García SayarVicente Vidal OlveiraHiginio Prego Ageitos y Manuel Santos Brión (a los dos últimos, con la vista ya vencida, hubo que leérselos).

En las respuestas y en las conversaciones que mantuvo con los entrevistados afloraron otros tres individuos. Uno, Juan Franco Valiñotío Juan Franco, salió de forma recurrente. Hizo la mili en Cuba, emigró a Estados Unidos, tendió cables subterráneos en las carreteras, regresó al pueblo, construyó una casa, creó una familia, encargó una dorna, la bautizó María y se echó a navegar… muchísimos vecinos se iniciaron con él.

Entre ellos, el segundo de los mencionados, Andrés Armental Teyra, grande, fuerte, exigente, justo. El tercero fue José Romay Ageitos, alias Pequeño [el Pequeño de Bar Pequeño]: alegre, bromista y muy trabajador.

Fruto de esta investigación a pie de campo, nuestro conferenciante extrajo varias conclusiones. La primera, la extrema juventud con que se estrenaron en la mar: ocho, nueve, diez, once años de edad… La segunda, que todos empezaron de chós —así se denominaba a los ayudantes de los marineros— pero todos progresaron hasta alcanzar estatus de patrón de pesca e incluso de armador (en un recuento informal y apresurado, Francisco y sus amigos inventariaron 45 armadores propietarios de 85 navíos… además, el orador enseñó una elocuente fotografía con la primera promoción del curso de patrones de altura que hubo en Pasajes: de los quince estudiantes en la escuela guipuzcoana, cinco procedían de aquí, un dato revelador). La tercera, que se movieron muchísimo, pasando por multitud de barcos… señal de que con su capacidad y categoría profesional no temían quedarse sin trabajo. La cuarta, que los navegantes de Corrubedo siempre se ayudaban entre sí. Y la quinta, el hambre… tan presente.

Vamos con unos datos contenidos en un libro de difuntos del Archivo Diocesano: en 1924, año en que nació Manuel Santos, fallecieron 10 niños de un total de 25 defunciones en la parroquia; en 1926, en que nació Higinio Prego, fueron 14 niños de un total de 30 defunciones; el año de nacimiento de José Calo, 1927, fallecieron 21 niños y 15 adultos; en 1930, año de nacimiento de Luis Hermo y Vicente Sayar, murieron 15 niños y 9 adultos; y en 1931, cuando nació Antonio Prego, murieron 10 niños y 17 adultos.

«Eran unos supervivientes desde que nacieron», resumió Francisco.

Nos acercamos al final

Añora dos libros pendientes que, demasiado humilde, afirmó no tener capacidad para escribir pero invitó a que alguien lo haga.

Uno, quizá una novela, acerca de las mujeres de los marineros de Corrubedo: solas, cuidando a los hijos, llorando muchas veces por las noches cuando arreciaba el temporal mientras sus maridos andaban fuera… mujeres corajudas que labraban los campos, que iban al argazo y al mejillón, que alimentaban a los animales, que portaban en la cabeza cestos con pescado hasta Riveira o ropa para lavar hasta Cristal o Molino de Correa.

El otro, sobre la tupida red de relaciones cruzadas entre aquellos que embarcaban para que podamos calibrar hasta qué punto este entramado influyó en que una cifra tan elevada de vecinos alcanzase el máximo nivel profesional.

Y, socrático él, remató: «Habrá gente que dirá: “De iso, Francisco non ten idea”… Y es verdad. Porque una cosa que aprendí es que cuanto más descubro sobre Corrubedo, más crece el descubrimiento de mi ignorancia sobre Corrubedo.»

«Nada más.» «Muchas gracias.» Merecidos aplausos

Esta vez no fue una, sino que fueron tres, las piedras-obsequio de Corrubedo XI Siglos presentes en el acto de entrega. Y es que además de nuestro ilustre conferenciante, fueron agasajados el artesano que las esculpió, Manuel Olveira, y la reciente presidenta del Club de Jubilados, Estrella Franco, que tuvo la deferencia de ceder el local para este maravilloso ciclo.

Soñamos con echar el ancla en una segunda edición, así tengamos que aguardar mil cien años.

Triple agasajo con el reloj-timón acercándose a las diez menos cuarto.

FUENTE: O BAR PEQUENO




Corrubedo Anos 50

Boas Tardes, para min é unha honra e unha responsabilidade poñerme diante de vos e falar de Corrubedo. Por un lado a nivel profesional como arquiveiro do Concello e como aspirante a quedar a altura dos poñentes que me precederon Antonio Piñeiro e Miguel Ángel Vidal, e dos que non puiden asistir e espero non repetir das súas exposicións.

E por outro lado por un aspecto emotivo sentimental como algunha xente do pobo sabe porque me ten visto a miúdo. A miña idea e falar da documentación municipal onde se recollen aspectos de Corrubedo, de unha maneira xenérica, “por encima”, non facelo de maneira exhaustiva , minuciosa porque iso requiriría un traballo de investigación que oxalá esta ponencia anime a alguén de Corrubedo aparte de Francisco; tamén se trata de facer de maneira que estas pequenas pinceladas fagan que a xente de Corrubedo debata, diga que non o lembra tal e como se expón, os errores e acertos que poida advertir para que as conversas entre vos poidan facer unha especie de “memoria común” que vos pertence e que forma parte do voso ser como pobo con aspectos que vos son únicos e propios.

Conmemorase o cumprimento de 1.100 anos (nada menos que once séculos) da constancia do nome “Corrubedo” nun documento histórico; e documentos históricos do Arquivo Municipal son nos que me baseo para isto que do que vos vou a falar, e o primeiro que vou a sinalar é que esta non é a única fonte das que vos podedes servir para coñecer a vosa historia, outros arquivos públicos e privados vos poden axudar; por exemplo o Arquivo de dos propietarios do Pazo de Torre Xunqueiras ao que accedeu Francisco nos remonta a un punto de partida da vosa historia o Arquivo do Reino de Galicia ; ou os arquivos privados tanto empresariais, como familiares ou particulares irían completando moitos aspectos na busca de coñecer o máis posible. Tamén hai fontes editadas ás que se pode recorrer como as hemerotecas e bibliotecas on se pode rastrear, indagar e coñecer ou confirmar feitos coñecidos e descoñecidos da vosa historia. Xa sabedes que hai varias publicacións editadas ou en espera de selo (Francisco)

Durante estes séculos tamén se foron desenvolvendo mitos, lendas e famas que pertencen e se basean a Corrubedo ou as súas proximidades : Valverde, O Campo das Minas (era o Cemiterio da poboación lacustre do Carregal) ou a “Cova de Litón” que creo que recentemente se reencontrou.

Non hai que esquecer tampouco aquilo que constitúe a memoria oral que se foi transmitindo de xeración en xeración e que forma parte do voso patrimonio inmaterial; aí habería que contar con feitos como a vosa propia entoación ao falar (¿ti es parvo ou qué?) resultado de conversas endogámicas, e dicir resultado do aillamento do pobo e de falar só entre vos. Tamén se incluiría dento de ese patrimonio, por exemplo frases e palabras que son vosas “si viñeras onte que era festa” (non sei se era real ou non) e por último estarían os motes ou alcumes que usabades entre vos para referirvos a lugares, traballos , aparellos persoas concretas ou familias e que para vos seguro eran orixinais e formas ricas e propias de expresión.

Ao escoller os anos 50 do pasado século fíxeno para que fora unha especie de término medio entre “a noite dos tempos” e “ai, eso foi onte” para que seguro que moitos de vos poidades debater e dicir “iso non foi exactamente así” ou (non foi certo” e tamén dicir “si pero falta isto” para non esquecelo e que siga formando parte de vos ou incluso para o punto de partida de estudos e investigacións que desexo que vos (se queredes) fagades.

As referencias que van a seguir , como xa dixen non pretenden ser a visión definitiva, senón un pequeno esbozo da documentación do Arquivo Municipal. Así pasaremos un pouco por encima de temas xa estudados como os dos naufraxios, a pesca ou navegación.

Para falar de esa década, vamos primeiro a situarnos mirando unha Memoria da Xestión Corporativa do ano 1949, que por lei había que facer anualmente.

Parroquia: EstabaComposta dos lugares: Porto, Espiñeirido, Teira

  • 1.589 habitantes de feito, 2.329 de dereito,
  • Razóns: Emigración, Navegación

Existía unha estrada principal desde a Pobra a Corrubedo, máis ben ao Faro, o que viña a resaltar a importancia que tiña este para a navegación (non hai que esquecer que formaba un fito na ruta de navegación importantísima nas Idades Antigas e na Era Moderna; e acostumábase a considerar a Corrubedo como un dos extremos da Costa da Morte.

REFERENCIAS HISTÓRICAS ESCRITAS:

1ª) Na obra “Galicia” de Manuel Murguía. “Se cree que en tempos primitivos existía unha numerosa poboación lacustre que abarcaba a costa de Artes, Carreira e Corrubedo, cuxo centro era a actual lagoa do Carregal (Preito ao que nos vamos a referir )

Hay Documentos de antiguidade, orixinais que estaban en mans privadas e que tramitado o expediente de adquisición estarán á vosa disposición para consultar.

1.577: pola Xustiza de Noia, en representación do Arcebispado de Santiago, que se consideraba con señorío sobre os veciños de Corrubedo, Olveira, Artes, Oleiros e Carreira, promoveu un preito contra os veciños das mesmas. No dito preito (que non chegou a rematar) polo aproveitamento de unha balea que o mar arroxou a costa desta comarca, sobre este preito o Sr. Cabeza de León (Seminario de Estudios Galegos) publicou un interesante artigo. Segundo él en dito preito depuxeron diferentes testemuñas, entre elas Martín Maneiro de Corrubedo (¿Tenente de Xustiza?). Con este preito acredítase a existencia abundancia de baleas nas costas de este municipio, e que algunhas eran de considerable tamaño; “algunha chegaba á altura de un home e o longo de dez brazos.

(A necesidade creaba as habelencias para pescalas ou atrapalas do mar; posiblemente a través da experiencia (“proba e erro”) Isto é un rasgo desta poboación, e forma parte da personalidade da xente de Corrubedo, podería resumirse dicindo (“facémolo nos mesmos”).

Por outra parte tamén poderíamos referirnos aquí á fama da xente da zona de “raqueiros” ou “beach comers” (orixe, creo da palabra “bichicoma”) , creo que se lle chama así á á xente que facía naufragar os barcos movendo luces cara aos rompentes, saqueaban os barcos e incluso mataban ás persoas (a orixe desta técnica parece ser que está documentada nas tácticas de Aníbal para escapar dos romanos) .

Autores recoñecidos como Rafael Lema mouzo, comentan que isto non era aí que se trataba en realidade dunha mala fama inxusta; e co preito este da balea é xusto dicir que a lei do mar ven ou viña dicindo “que o que trae o mar é de quen o atopa “ e probablemente esa citada lei era moi respectada por aquí pois as leis humanas tardaban en chegar ou non chegaban; si vos serve de exemplo lembro un fermoso laranxeiro que había ao lado da casa da miña avoa (en Artes) que viña dunhas semillas de laranxa que viran parar ás praias de Corrubedo.

Outra referencia sería un texto de Segundo Tettamany y Gastón, que na súa obra “Historia Comercial de la Coruña” de 1770 sinala unha estatística de Pesca, recolleita nos portos de este municipio”

Porto Corrubedo Total Municipio

  • Sardiña (Millares) 6.000 51.000
  • Congro (OM) 500 8.700
  • Pescada 500 9.500
  • Mielga 500 2.500
  • Polbo Non 1.550
  • Badeixo 200 200
  • Raia 800 800

Outro autor recoñecido foi Acuña Malvar que nos seus escritos fala duns Planos do Municipio no que se sinala o Deslinde das parroquias e temas relacionados e fala de máis documentos (orixinais Mosteiro de Sobrado)

Facemos un Resumen dos datos que ofrecía esa Memoria

1949: Obras Rematadas

  • Rúa Acceso Molle de Corrubedo
  • Lavadoiro
  • Arranxo da Rúa das Delicias
  • Reparación dunha Rúa
  • Reparación rúa e Rede de Sumidoiros

Obras municipais en Execución:

  • Camiño de Acceso ao Grupo Escolar de Corrubedo

OBRAS PÚBLICAS (NO MUNICIPALES):

  • OBRAS DE Ampliación Molle de Corrubedo

Obras en Estudo. Abastecemento de Augas e Rede de Sumidoiros (coas tardanzas que sobre este tema houbo en Corrubedo)

Bens Comunais: Monte Facho: Enclavado en términos da parroquia de Corrubedo e Olveira. Disfrútanoo os veciños de Corrubedo, Teira e Espiñeirido. A súa altura máxima é de 189 metros sobre o nivel do mar

Dunas e Praias de Corrubedo: achanse orientadas do Nordeste ao Sudoeste nun plano horizontal sobre o cal se levantan montículos de area, formando unha cordilleira que chega a 20 ou máis metros de altura, segundo a dirección dos ventos reinantes.

Gastos en compra de Terreos:

  • Terreos para o Grupo Escolar: 6.400 pta
  • Expropiación de Terreos para unha rúa 3.366,20
  • Total Municipal: 411.445.50

Visto desde fora parece unha clara diferenza ou menosprezo (sen ter en conta as razóns) ¿Pode ser esta unha raíz da rebeldía do pobo ante situación “inxustas” (eu teño visto e lembro manifestacións de xente de Corrubedo á chuvia nos soportais do edificio Xenaro fronte ao Concello esixindo reparacións polo que se consideraban desprezos ao pobo e íades todos a un, e deste tipo inda relativamente houbo outras máis recentes.

Segundo o mesmo: aquel ano de 1949, se nos referimos ao Alumeado Público: as parroquias do Concello eran abastecidas pola “Empresa Distribuidora de Electricidade de J.Valverde y Cía”: (cos problemas que sufrían), excepto: Bretal, Olveira e Corrubedo que o eran por José Mariño Orellán (Fábrica da luz de Corrubedo (¿Unha especie de siNal de identidade Propia? Como a distribución de auga de que conseguiches vos co voso traballo nunha forma de asociacionismo que tamén e propia de vos mesmos como signo identificador da parroquia.

A efectos sanitarios e término municipal achase dividido en catro distritos:

  • Distrito 3º: Olveira e Corrubedo

Instrucción Pública: Riveira era un pobo moi destacado pola seu entusiasmo neste asunto:

  • Corrubedo: 4 escolas unitarias dúas de neno e dúas de nenas
  • Proxecto en Construcción un grupo composto de catro seccións

Participación na industria derivada da pesca. Salazóns

Como remate a esta documentación, sería importante comparar co mesmo tipo de documentación dos anos 60

ANOS 50

Pasamos agora de maneira xeral a anotar documentación dos anos que dan título a isto que vos estou a ler.

Documentación de Correspondencia da Alcaldía e Libros de Actas de Peno. Hai moita documentación Municipal que tamén pode servir de fonte para Corrubedo e a súa xente.

Neste lugar no que estamos habería que falar da cesión de terreo municipal no

Torreiro” nesos anos 50

1950: Concesión solicitada de un servizo regular de transporte de mercancías de Santiago de Compostela, a Santa Comba, Muxía, Corme Corrubedo e A Coruña. Logo máis adiante chegou un Servizo Público Regular de Viaxeiros entre Santa Uxía e Santiago, con prolongación a Corrubedo e expedición por Rianxo

Será no ano de 1952 cando se recibe un telegrama do Ministerio de Obras Públicas no que comunica a concesión definitiva do Servizo Público do Transporte de Viaxeiros entre Santiago e Riveira con prolongación ata Corrubedo

Lonxa de Corrubedo 1949

A Confraría de Pescadores de Corrubedo comunica ao Concello haber arrendado un local fronte á rampla- embarcadoiro do Porto con destino a Lonxa para poder funcionar a partir do 1º de Maio.

EDUCACIÓN:

“Nenos de este pobo incluídos na Idade Escolar e sen o mínimo de Ensinanza Primaria dedícanse ao Aprendizaxe de oficios e se lles da permiso para dedicarse á pesca.

Denuncia polo mestre de Corrubedo que un neno de Teira faltou á Escola 141 días sen motivo xustificado ,(neglixencia manifesta dos pais). Que se aplique a Lei con todo rigor porque non fan caso do Bando da Alcaldía sobre asistencia ás escolas e dos avisos particulares . Seguindo a falar da Educación poderíamos facer referencia a Escola clandestina en Corrubedo: Estudo das vantaxes e inconvenientes da posible a autorización ou clausura da escola privada que alí rexenta D. Manuel Prego Pérez e maioría da xente consultada opina que non hai inconveniente en que a siga tendo baseándose para dicilo en que está imposibilitado para outra clase de traballo neste pobo por faltarlle un brazo, tamén se pediu opinión ao Sr. Patrón Maior da Confraría de Pescadores (José Brión) por ser persoa das “máis autorizadas” e logo emitiu informe no sentido de que a dita escola ven prestando ensinanza a varios veciños que xa saíron das escolas de Ensinanza Primaria de Corrubedo e tamén aos menores que non teñen idade regulamentaria para ingresar nas Escolas do Estado e as ensinanzas que presta dentro da Relixión Católica a os veciños de Corrubedo polo que se aconsella seguir prestando ensinanza si llo permite a Superioridade.

Así con data de 9 de setembro de 1952 un particular denuncia que “desde o pasado verán ponse a dar clases de mestre certo señor que non está en posesión do título do mestre , dito señor segue coas súas clases co beneplácito de algúns pais de familia pouco escrupulosos que envían ao seu local especialmente nenas (tamén nenos), comprendidos en idade escolar. O citado “dómine” carece en absoluto de solvencia moral, amparase na protección de algún cidadáns , ninguén se da por enterado que xa comezaron as clases e que hai tres mestres propietarios deste pobo, que fan todo o boamente posible para que os nenos entren nas súas aulas, pero terían que renderse pola actitude descarada de ese señor ao que non se ve disposto a renunciar ; que moita xente opina que é un roubo na intelixencia de eses nenos e nenas que tendo unhas sras. mestras propietarias frecuentan un centro dubidoso de formación moral e espiritual.

Pídese un peche autorizado e selado pola lei, e presenza do Alcalde para dar escarmento a ese Sr. e de algunhas familias a os que non debe regatearse unha “boa multa”, unha parte por non enviar aos seus fillos onde debían estar e en parte pola linguaxe impropia e pouco respectuoso que empregan a espaldas dos sres. mestres. ¿Ata cando vamos a ter aos rapaces metidos nese antro?. “Home sen principios e sen moral algunha”

Denuncia da mestra e dos mestres nacionais de Corrubedo da existencia dunha escola clandestina establecida na casa nº 304 e dirixida por Manuel Prego pídese a clausura inmediata da mencionada escola.

5-XI-52: Caso omiso da orden da Xunta Municipal

Para rematar , podemos facer referencia a que polo Concello e a demanda da poboación de Corrubedo, pídeselle á Compañía Eléctrica Fervenza ( levaba o alumeado do porto) si pode dar subministro de enerxía eléctrica ao Grupo Escolar para distribución do Cupo Alimenticio (queixo e leite en polbo subministrado por U.S.A.). Como curiosidade hai que sinalar que a dita empresa que se encargaba de ter o porto de Corrubedo cobraba o Kilovatio/hora: 0, 50 ptas. a 1º – I-55

Sábese que se debe ás necesidades de numerosas familias, pero tamén e certo que moitos nenos en idade escolar deambulan polas rúas sen que os pais se tomen a molestia de mandalos á escola. Seguindo con esta teima temos Denuncia da mestra do nº de faltas de asistencia a clase dalgunha das nenas sen xustificar: unha nena 46 días seguidos; outra nena: 38, 50, e isto so ía ata o momento xaneiro a marzo do curso escolar.

Neste tema do que estamos a falar houbo un Proxecto de Creación de Escolas da que se tratou na Junta Municipal instrución primaria para levar acabo unha Escola de nenas de Corrubedo

Outro centro do que se podería falar á vista do que parecían os intereses dos pais de mandar os fillos ao mar, e seguramente pensando nas posibilidades dos nenos do pobo era “Escola de Orientación Marítima” (que tivo tantos problemas polo local e ausencias de mestres)

Existía un posto da Garda Civil de Corrubedo do que atopamos testemuñas como unha denuncia que un veciño tiña pértiga provista de pincho coa que maltrataba a un animal (vaca) en contra dun Regulamento de 1929)

Outra denuncia dos dos Gardas segundos do posto da Garda Civil de Corrubedo : Enrique González e Julio Lamelas Vázquez, segundo a que prestando Servizo na Romaría de Bretal (Olveira), observaron unha grande reunión de persoas ante o palco. E alí atopábase un tal Manuel “alias” Chinclán, que parece que padece enaxenación mental, pronunciando palabras groseiras, promovendo escándalo público, incitado por un veciño de Bretal. Que foi acusado e o 1º foi mandado para o seu domicilio

Seguindo con este tema, houbo un Proxecto de data 1 de agosto de 1956 para levar a cabo a Construcción dun Cuartel da Guardia Civil: “las fuerzas de la Guardia Civil que forman el destacamento de Corrubedo carecen de alojamiento adecuado en detrimento de los servizos encomendados e interpretando el sentir de los vecinos de dicho lugar y los deseos de la Dirección General de la guardiaCivil propone a la Corporación que se lleve a cabo la construcción de un edificio compuesto de 8 pabellones y parte militar

Obras proxectadas neses anos

24-IX-56: Reconstrución Pavimento da rúa á Igrexa de Corrubedo: presupuesto de 39.500 ptas

Corrubedo: Compromiso de aportación para obras de Pavimentación a Explanada Porto e Corrubedo: Ayto: 10% del total

Corrubedo: (11-IV-56). Fonte de Corrubedo: 20.405,02 ptas 1957: Fonte de Corrubedo:6.795,79 ptas.

1955 Camiños Veciñais e Rúas

Pavimentación e Saneamento de Rúa Delicias (Corrubedo)

Obras Municipais do Ano 1957

Acceso ao Porto de Corrubedo, da Fonte (Corrubedo)

Obras Municipais en 1959: Ningunha

Outra vez, non sorprendería que a xente dentro das súas posibilidades naqueles anos (en realidade non tiña) se rebelase ou ben non se fiara da xente que tiña a obriga de administrar.

Esos anos tiveron en común a profunda crise económica debido á prolongada falta de peixe, isto trouxo consigo a emigración, gran número de veciños de este pobo residen case todo a ano no estranxeiro > Emigración : Había unha gran diferencia entre Nº Habitantes de Feito e de Dereito En este intre estase a dixitalizar o Libro Rexistro de Emigrantes e xa se dixitalizaron os Padróns de habitantes.

Na busca de recursos económicos para paliar esta situación e como se fai hoxe mesmo, pensouse no turismo como fonte de ingresos, co argumento de que “La Junta provincial de turismo haga que no será mal aprovechado el tiempo en su desplazamiento (“Riveira: alejada y desconocida (Corrubedo)”) propaganda reseñas topográficas y fotografía de lugares de destacada belleza y lugares de interés artístico y arqueológico , faro, temporales, gastronomía

Outro carácter propio de Corrubedo, para min sería o “caer, levantarse e poñela proa ao vento”, e como reflexo disto ocorréseme facer unha pequena aos naufraxios destes anos 50 do pasado século, xa estudados, polo que me limitarei a facer pequenas pinceladas

En data 19 de xullo de 1954 Naufraxio barco inglés San Nicolás (4. 730 toneladas) no baixo denominado “Praguiñas” , rescatados os 18 tripulantes polos mariñeiros dos inmediatos portos de Aguiño e Corrubedo.

Naufraxio do “Albatros” 1954

Que tivo lugar fronte ás costas de Cedeira e no que morreron 8 mariñeiros do porto de Corrubedo, polos que se celebrarán solemnes funerais e acudirá a Corporación e as autoridades locais; funerais sufragados polo Concello o 24 de novembro naquela parroquia

O mércores 24 de Novembro e ás doce da mañá terá lugar na Igrexa Parroquial de Corrubedo un solemnísimo funeral polas almas dos oito mariñeiros, fillos de Riveira, desaparecidos o 16 deste mes, como consecuencia do naufraxio do Vapor Albatros. Funeral presidido polas Autoridades Locais, Xerarquías e demais representacións do municipio.

Graves danos causados polos Temporais en todo o termo municipal, na madrugada do 5 de Abril, e que causaron graves danos nas embarcacións da poboación humilde mariñeira, polo que se reciben varias mostras de condolencia e apoio a favor dos mariñeiros damnificados, que recibirán unha axuda de 25.000 pesetas con cargo aos Presupostos do Estado, polo concepto de “calamidades públicas”, asimesmo o ISM aportará unha subvención para socorrer aos afectados

1957 : Naufraxio de unha dorna

O 7 de Febreiro de 1957 recíbese un escrito do Gobernador Civil no que se concede un donativo da Xunta Provincial de Beneficencia de 500 pesetas aos familiares dos mariñeiros da dorna “Dolores”, falecidos en naufraxio, todos veciños de Corrubedo. Ou non queda máis remedio ou hai que ser moi de “verdade” ante estas eibas para volver ao mar.

Para rematar , e como divertimento sinalaremos dous documentos que falan de vos

Servizo de Coches Fúnebres 1954

O 11 de Marzo o Concello acorda autorizar a posta en marcha un servizo de Coches Fúnebres para a condución de cadáveres aos cemiterios do termo municipal. Establecendo os seguintes prezos: 75 pesetas para Artes, Bretal e Corrubedo; 50 pesetas para para o resto de parroquias e lugares do Municipio e de xeito gratuíto para os pobres incluídos nas Listas de Beneficencia Municipais e para os “Caballeros Mutilados”.

Preito do Carregal (Corrubedo- Concejal)

A través do concelleiro correspondente pídese pide que un grupo de veciños (de Corrubedo) 40 o más, acudan a la Alcaldía (día 24-9-58/ ás 4 da tarde) para responder a un requerimento notarial para manifestar si os terreos do Carregal foron sempre de aproveitamento común dos veciños do municipio. Os mellores de eses 40 serían os de avanzada idade (se non se poden desprazar pola súa idade, vaiselles buscar). É de sumo interese para os veciños de Corrubedo que non se lles prive do uso deses terreos que sempre disfrutaron.

  • Inscrición en el Libro de Inventarios dos terreos do Carregal
  • Intento por particulares de apropiarse dos terreos
  • Acordo de Pleno de 21 de Outubro de iniciar todos os procedementos para conseguir la anulación da inscrición rexistral.

Espero que vos este rollo conste que tanta historia pasou por Corrubedo que vos dou personalidade propia e que tamén a xente de aquí aportou o su carácter ao territorio e á vosa forma de vivir.

Moitas grazas.

Corpus

Este año, la Asociación Cultural Corrubedo 11 Siglos ha colaborado en la celebración del Corpus tanto a título individual como con las distintas asociaciones que se han esforzado en dar a esta tradicional fiesta todo el realce que se merece. Asimismo ha prestado su cobertura legal a nivel de asociación tanto en los temas de contrataciones como del seguro de responsabilidad civil que cubrió el evento.

El resultado fue espectacular, tal como vemos en las imágenes siguientes, con la solemne procesión y el habitual pasacalles y posterior concierto de la banda en la explanada del puerto. Gracias a todos por su participación.

Pasacalle y concierto
Preparativos
Procesión
Procesión
Procesión
Resultados
Resultados
Pasacalle y concierto
Preparativos
Preparativos
Procesión
Resultados
Resultados

Conferencia de Miguel Vidal

Con un lenguaje claro y descriptivo y una presentación amena y muy didáctica, el arqueólogo Miguel Vidal, dinamizador cultural del museo de Riveira habló en la Casa del Mar de Corrubedo de la arqueología y de su presencia en Corrubedo.

Apoyado en un cronograma histórico, y desde las mámoas de monte del Facho hasta el castro del mismo monte pasando por los petroglifos del Outeiro de Santiaguiño, Miguel Vidal fue desgranando las peculiaridades de los restos arqueológicos de Corrubedo poniéndolos en relación con su entorno e incluso con los restos similares que están repartidos por España y parte de Europa.

El menhir de Bretal, el dolmen de Axeitos, las casetas del sistema de fachos de monte Facho y monte da Cidade, Tahume, y las estelas romanas de Artes, también estuvieron presentes en la charla y los atentos espectadores disfrutaron con la representación figurada que Miguel Vidal hizo del aspecto de un castro y de sus habitantes, partiendo de los múltiples objetos hallados en las excavaciones.

El relato de sus experiencias en excavaciones de Galicia y Portugal y el material gráfico que mostró durante su intervención mantuvo la atención del numeroso público presente en la sala, que le obsequió con un fuerte y prolongado aplauso.

Al final del acto, se obsequió al conferenciante una representación de la piedra redonda de los lindes de Corrubedo con su cruz grabada por nuestro vecino Manuel Olveira Franco.